INVALIDSKA PENZIJA – OPŠTI PODACI

Invalidnost postoji kada kod osiguranika zbog promjena u zdravstvenom stanju, koje se ne mogu otkloniti liječenjem ili medicinskom rehabilitacijom, nastane potpuni gubitak radne sposobnosti.

Invalidnost postoji i kada kod osiguranika zbog promjena u zdravstvenom stanju koje se ne mogu otkloniti liječenjem ili medicinskom rehabilitacijom, nastane djelimični gubitak radne sposobnosti od 75%.

Invalidnost može nastati zbog povrede na radu, profesionalne bolesti, povrede van rada ili bolesti.

Obavezan kontrolni pregled korisnika prava zakazuje se najkasnije u roku od tri godine od dana utvrđivanja invalidnosti, osim u slučajevima propisanim opštim aktom Fonda. 

Osiguranik kod koga nastane potpuni gubitak radne sposobnosti, stiče pravo na punu invalidsku penziju.

Osiguranik kod koga nastane djelimični gubitak radne sposobnosti, stiče pravo na djelimičnu invalidsku penziju.

Osiguranik kod koga je utvrđen djelimičan gubitak radne sposobnosti  od 75% može biti zaposlen jednu četvrtinu punog radnog vremena.

1. INVALIDNOST – POTPUNI I DJELIMIČNI GUBITAK RADNE SPOSOBNOSTI

Invalidnost u smislu propisa o penzijskom i invalidskom osiguranju postoji kada kod osiguranika zbog promjena u zdravstvenom stanju, koje se ne mogu otkloniti liječenjem ili medicinskom rehabilitacijom, nastane potpuni gubitak radne sposobnosti. 

Invalidnost postoji i kada kod osiguranika zbog promjena u zdravstvenom stanju koje se ne mogu otkloniti liječenjem ili medicinskom rehabilitacijom, nastane djelimični gubitak radne sposobnosti od 75%.

Uzrok invalidnosti može biti: povreda na radu, profesionalna bolest, povreda van rada ili bolest.

2. USLOVI ZA STICANJE PRAVA NA INVALIDSKU PENZIJU

a) Uslov za sticanje prava na invalidsku penziju ako je invalidnost prouzrokovana povredom na radu ili profesionalnom bolešću

Osnovni uslov za sticanje prava na invalidsku penziju je da kod osiguranika postoji invalidnost. Ako je invalidnost prouzrokovana povredom na radu ili profesionalnom bolešću, osiguranik stiče pravo na invalidsku penziju bez obzira na dužinu staža osiguranja i navršene godine života u momentu nastanka invalidnosti.

b) Uslovi za sticanje prava na invalidsku penziju ako je invalidnost prouzrokovana povredom van rada ili bolešću

Ako je invalidnost prouzrokovana povredom van rada ili bolešću, osiguranik stiče pravo na invalidsku penziju pod uslovom:

• da je gubitak radne sposobnosti nastao prije navršenja godina života propisanih za sticanje prava na starosnu penziju i
• da je imao navršen staž osiguranja koji mu pokriva najmanje jednu trećinu radnog vijeka.

Godine života do kojih se može steći pravo na invalidsku penziju ako je invalidnost prouzrokovana povredom van rada ili bolešću

Ako je invalidnost prouzrokovana povredom van rada ili bolešću, pravo na invalidsku penziju stiče se pod uslovom da je gubitak radne sposobnosti nastao prije navršenja starosne granice za sticanje prava na starosnu penziju (65 godina života) i da je osiguranik imao navršen staž osiguranja koji mu pokriva najmanje jednu trećinu radnog vijeka. Dakle, pravo na invalidsku penziju, u slučaju da je invalidnost prouzrokovana bolešću ili povredom van rada, stiče se samo ako je invalidnost nastupila prije navršenja godina života sa kojima se stiče pravo na starosnu penziju. Kako je propisan prelazni period postupnog podizanja starosne granice za sticanje prava na starosnu penziju za žene do 2032. godine, to u prelaznom periodu pravo na invalidsku penziju, po osnovu invalidnosti prouzrokovane povredom van rada ili bolešću, osiguranik – žena stiče ako je gubitak radne sposobnosti nastao prije navršenja propisanih godina života sa kojima se, u prelaznom periodu, stiče pravo na starosnu penziju.

Tabela – Uslovi za sticanje prava na invalidsku penziju u prelaznom periodu

Kod propisivanja zakonskog rješenja da se, u slučaju invalidnosti prouzrokovane povredom van rada ili bolešću, pravo na invalidsku penziju stiče pod uslovom da je gubitak radne sposobnosti nastao prije navršenja starosne granice za sticanje prava na starosnu penziju, pošlo se od opredjeljenja da kada osiguranik navrši starosnu granicu za sticanje prava na starosnu penziju, kod njega je nastupio osnovni rizik (osigurani slučaj) penzijskog i invalidskog osiguranja – starost, na osnovu koga se stiče pravo na starosnu penziju. Stoga taj osiguranik ne može da ostvari pravo na invalidsku, već samo pravo na starosnu penziju, ako uz propisane godine života ispunjava uslov u pogledu potrebnog staža osiguranja.

RADNI VIJEK

Radni vijek je broj punih godina u periodu od dana kada je osiguranik navršio 20 godina života, odnosno 23 godine života, ako je redovnim školovanjem stekao višu stručnu spremu, odnosno 26 godina života, ukoliko je redovnim školovanjem stekao visoku stručnu spremu, do dana nastanka invalidnosti.

Osiguraniku koji je poslije navršenih 20 godina života bio na odsluženju vojnog roka, skraćuje se radni vijek za onoliko vremena koliko je proveo na odsluženju vojnog roka.

c) Uslovi za sticanje prava na invalidsku penziju lica mlađih od 30 godina kod kojih je invalidnost prouzrokovana bolešću ili povredom van rada

Za osiguranika mlađeg od 30 godina, kod koga je invalidnost prouzrokovana bolešću ili povredom van rada, propisani su povoljniji uslovi za sticanje prava na invalidsku penziju. Osiguranik kod koga je invalidnost prouzrokovana bolešću ili povredom van rada nastala prije navršenja 30 godina života stiče pravo na invalidsku penziju:

• kad je invalidnost nastala do navršenih 20 godina života – bez obzira na dužinu staža osiguranja;
• kad je invalidnost nastala od 20. godine do navršenih 30 godina života – ako do nastanka invalidnosti ima ukupno najmanje godinu dana staža osiguranja, ako je to za njega povoljnije od uslova propisanih za druge osiguranike.

Kao što se vidi, u slučaju invalidnosti prouzrokovane bolešću ili povredom van rada, kad je ona nastala od navršenih 20 do navršenih 30 godina života, za ispunjenje posebnih uslova za sticanje prava na invalidsku penziju potrebno je da je osiguranik navršio staž osiguranja od najmanje godinu dana, dok je za ispunjenje opštih uslova za sticanje prava na invalidsku penziju koji važe za sve osiguranike (kod kojih je gubitak radne sposobnosti prouzrokovan bolešću ili povredom van rada nastao prije navršenja starosne granice za sticanje prava na starosnu penziju) potrebno da osiguranik ima penzijski staž koji mu pokriva jednu trećinu radnog vijeka.

Posebni uslovi koji omogućavaju osiguranicima mlađim od 30 godina života da, u slučaju invalidnosti prouzrokovane povredom van rada ili bolešću, ostvare pravo na invalidsku penziju, bez uslovljavanja pokrivenošću radnog vijeka stažom osiguranja, primjenjuju se ukoliko su ti uslovi, u konkretnom slučaju, povoljniji od opštih uslova za sticanje prava na invalidsku penziju. U suprotnom, primijeniće se opšti uslovi za sticanje prava na invalidsku penziju, odnosno cijeniće se da li staž osiguranja pokriva jednu trećinu radnog vijeka. 

3. ODREĐIVANJE VISINE INVALIDSKE PENZIJE

Visina invalidske penzije određuje se na način kako se određuje visina starosne penzije, pa ćemo navesti samo specifičnosti koje se odnose na način njenog određivanja, u odnosu na određivanje visine starosne penzije.

a) Određivanje visine pune invalidske penzije

Puna invalidska penzija zbog potpunog gubitka radne sposobnosti, koji je prouzrokovan povredom na radu ili profesionalnom bolešću, određuje se u visini starosne penzije koja bi osiguraniku pripadala za 40 godina penzijskog staža.

Ako je potpuni gubitak radne sposobnosti prouzrokovan povredom van rada ili bolešću, prilikom određivanja visine invalidske penzije kod utvrđivanja ličnih bodova, ako osiguranik nije navršio 60 godina života, njegovom penzijskom stažu dodaje se penzijski staž – radi povoljnijeg izračuna penzije. Dodati staž se računa od starosne dobi osiguranika na dan nastanka invalidnosti do navršenih 55 godina života u trajanju od dvije trećine tog razdoblja, a od 55 do 60 godina života u trajanju od jedne polovine, s tim što se staž može dodati najviše do 40 godina.

Osiguraniku koji je navršio staž osiguranja sa uvećanim trajanjem, po osnovu koga mu se snižava starosna granica za sticanje prava na starosnu penziju, prilikom određivanja invalidske penzije za slučaj povrede van rada, odnosno bolesti, snižava se i starosna granica do koje se dodaje penzijski staž, za period koliko se po osnovu navršenog staža osiguranja sa uvećanim trajanjem snižava starosna granica za sticanje prava na starosnu penziju.

Osiguraniku koji ispunjava uslove za sticanje prava na invalidsku penziju u pogledu staža osiguranja kod koga je invalidnost prouzrokovana djelimično povredom na radu ili profesionalnom bolešću, a djelimično bolešću ili povredom van rada određuje se jedna invalidska penzija koja se sastoji od srazmjernih djelova određenih po osnovu povrede na radu ili profesionalne bolesti, odnosno po osnovu bolesti ili povrede van rada prema njihovom uticaju na ukupnu invalidnost, s tim što tako obračunata penzija ne može iznositi više od penzije određene za 40 godina penzijskog staža.

Osiguraniku kod koga je invalidnost prouzrokovana djelimično povredom na radu ili profesionalnom bolešću, a djelimično povredom van rada ili bolešću i koji ispunjava uslove za sticanje prava na invalidsku penziju samo po osnovu invalidnosti prouzrokovane povredom na radu ili profesionalnom bolešću, invalidska penzija se određuje u procentu sa kojim je na ukupnu invalidnost uticala povreda na radu ili profesionalna bolest.

b) Određivanje visine djelimične invalidske penzije

Djelimična invalidska penzija određuje se u visini od 75% iznosa pune invalidske penzije.

4. KONTROLNI PREGLED

Rješenjem kojim se utvrđuje pravo na invalidsku penziju određuje se obavezan kontrolni pregled korisnika prava, najkasnije u roku od tri godine od dana utvrđivanja invalidnosti, osim u slučajevima teških bolesti, kao i kada se radi o starijim osiguranicima koji će na dan kada bi trebalo obaviti kontrolni pregled imati navršene godine života propisane za sticanje prava na starosnu penziju. Kontrolni pregled se, takođe, ne vrši kada je uzrok potpunog gubitka radne sposobnosti, u cjelosti ili djelimično, profesionalno oboljenje ili povreda na radu.

5. POKRETANJE POSTUPKA ZA OSTVARIVANJE PRAVA NA INVALIDSKU PENZIJU

 Postupak za ostvarivanje prava na invalidsku penziju pokreće se na zahtjev osiguranika, odnosno poslodavca kod kojeg je osiguranik zaposlen, kao i na predlog izabranog doktora primarne zdravstvene zaštite. Uz zahtjev, odnosno predlog obavezno se podnosi medicinska dokumentacija propisana Pravilnikom o obimu i sadržini medicinske dokumentacije potrebne u postupku za ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja (“Službeni list RCG”, br. 60/04).

Zahtjev, odnosno predlog za ostvarivanje prava na invalidsku penziju podnosi se područnoj jedinici Fonda penzijskog i invalidskog osiguranja Crne Gore na čijem području je osiguranik bio posljednji put osiguran.

6. DOKUMENTACIJA POTREBNA ZA OSTVARIVANJE PRAVA NA INVALIDSKU PENZIJU

Uz zahtjev, odnosno predlog za invalidsku penziju, podnosi se sljedeća dokumentacija:

• medicinska dokumentacija koju sačinjavaju: predlog za vještačenje izabranog doktora primarne zdravstvene zaštite na obrascu br. 1, nalazi ljekara specijalista, otpusne liste, osnovni laboratorijski nalazi, dokazi o liječenju i sl.,
• lična karta (na uvid), sa dostavljenom njenom fotokopijom,
• fotokopija radne knjižice, a nakon utvrđivanja invalidnosti originalna,
• prijava o povredi na radu (ako je osiguranik pretrpio povredu na radu),- broj tekućeg računa (ako se želi da se penzija isplaćuje putem banke).