INTERVJU: Jadranka MILOŠEVIĆ, v.d. direktorice Fonda PIO

Prosječna penzija u Crnoj Gori u avgustu iznosila je 290,24 eura. Što se tiče deficita budžeta Fonda PIO, rebalansom budžeta je uvećan na 32,01 odsto i iznosi 143,52 miliona eura, istakla je u razgovoru za Portal Analitika v.d. direktorice Fonda PIO Jadranka Milošević. 

Ona naglašava da se aktuelna situacija sa koronavirusom, zbog koje je omogućeno odlaganje obaveza uplate poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, nije odrazila na primanja najstarijih, ni na ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja. 

“Penzije su redovno isplaćivane, a sigurnost penzija prije svega proizilazi iz zakonskog rješenja kojim isplatu ovog prava garantuje država”, navodi naša sagovornica. 

Milošević je kazala da Fond PIO isplaćuje prava za ukupno 130.189 korisnika iz penzijskog i invalidskog osiguranja.

“Od ukupnog broja korisnika prava u Crnoj Gori, 114.679 je penzionera, a 5.132 korisnika ostalih prava iz PIO (tjelesno oštećenje, tuđa pomoć i njega, naknada invalidima rada, dodatak na spomenicu). Strukturu ukupnog broja penzija čine starosne 65.978 ili 57,53 odsto, invalidske 19.846 ili 17,31 odsto i porodične 28.855 ili 25,16 odsto. Van Crne Gore se isplaćuje isplaćuje se 10.281 penzija i 97 ostalih prava”, precizirala je ona. 

Odnos zavisnosti, kojom se prikazuje odnos zaposlenih i penzionera, trenutno iznosi 1:1,5, što znači da za isplatu penzije jednog penzionera 1,5 zaposleni uplaćuje doprinose. 

ANALITIKA: Koliko Fond PIO ima korisnika, a koliko penzionera? Od ukupnog broja penzija koliko otpada na starosne, a koliko na invalidske i porodične?

MILOŠEVIĆ: Prema statističkim podacima za avgust 2020. godine, Fond PIO Crne Gore isplaćuje prava za ukupno 130.189 korisnika iz penzijskog i invalidskog osiguranja, koji su to pravo ostvarili shodno Zakonu o PIO ili primjenom međunarodnih sporazuma o socijalnom osiguranju zaključenim od strane Crne Gore. Navedeni broj obuhvata 119.811 korisnika prava u Crnoj Gori i 10.378 korisnika u inostranstvu. 

Od ukupnog broja korisnika prava u Crnoj Gori, 114.679 je penzionera, a 5.132 korisnika ostalih prava iz PIO (tjelesno oštećenje, tuđa pomoć i njega, naknada invalidima rada, dodatak na spomenicu).

Strukturu ukupnog broja penzija čine starosne 65.978 ili 57,53 odsto, invalidske 19.846 ili 17,31 odsto i porodične 28.855 ili 25,16 odsto. Van Crne Gore se isplaćuje isplaćuje se 10.281 penzija i 97 ostalih prava.

Struktura penzija po vrstama ovog prava smatra se povoljnom, s obzirom na višegodišnji trend porasta udjela starosnih i smanjenja udjela invalidskih penzija u ukupnom broju korisnika ovog prava. Takođe, konstantno je i smanjenje broja korisnika ostalih prava, s obzirom da se radi o stečenim pravima koja se, od primjene novog Zakona o PIO, ne ostvaruju u Fondu PIO Crne Gore.

ANALITIKA: Koliko trenutno iznosi deficit budžeta Fonda PIO, odnosno koliko iznosi projektovani deficit budžeta Fonda PIO za 2020. godinu?Šta bi sistemski država mogla da uradi u cilju smanjenja deficita budžeta Fonda PIO i poboljšanja njegove održivosti? 

MILOŠEVIĆ: Fond PIO je uključen u sistem trezora i posluje na principima trezorskog poslovanja, što podrazumijeva da se sve finansijske transakcije odvijaju preko Državnog trezora, odnosno preko Glavnog državnog računa trezora. 

Fond se dominantno finansira iz izvornih, odnosno namjenskih prihoda koje čine prihodi od doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje i ostali izvorni prihodi, dok se nedostajuća sredstva obezbjeđuju iz opštih prihoda Budžeta, što čini deficit Fonda. DeficitFonda PIO u periodu januar-avgust 2020. godine, iznosio je 30,51 odsto, i veći je za 0,34 odsto u odnosu na isti period lani. 

Što se tiče projekcija deficita, Zakonom o budžetu države za 2020. godinu, za finansiranje izdataka Fonda PIO Crne Gore planirana su sredstva u iznosu od 448,58 mil. eura, dok su prihodi od doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje iznosili 351,45 miliona eura, te je planirani deficit iznosio 97,13 miliona eura ili 21,65 odsto.

Međutim, Rebalansom budžeta obezbijeđena sredstva za finansiranje izdataka Fonda PIO Crne Gore su se neznatno smanjila i iznose 448,39 mil. eura, što je za 0,19 mil. eura ili 0,04 odsto manje, pri čemu je iznos za isplatu prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja ostao isti, odnosno nije smanjen. Prihodi od doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje planirani su u iznosu od 304,87 mil. eura, što je manje za 46,58 miliona eura ili 13,25 odsto, te je samim tim deficit Fonda uvećan na 32,01 odsto i iznosi 143,52 miliona eura. 

Imajući u vidu negativan uticaj pandemije koronavirusa koji značajno opterećuje ekonomiju ne samo u Crnoj Gori već i širom svijeta, bez obzira na nivo razvijenosti država, važno je napomenuti da se trenutno stanje ekonomije ne može posmatrati sa uobičajene tačke gledišta. Svakako da Država nastoji nastaviti sa podsticajem ulaganja uprojekte koji doprinose povećanju zaposlenosti, kao opštim mjerama u cilju razvoja ekonomije i samim tim i smanjenju deficita budžeta Fonda PIO, kao i poboljšanju njegove održivosti. 

Međutim Vlada je, sasvim opravdano, u cilju ublažavanja negativnih posljedica pandemije na poslovanje privrednih subjekata i obezbjeđenja boljih preduslova za njihov opstanak na tržištu, a samim tim i očuvanju radnih mjesta, uvela privremene mjere kojima je omogućeno odlaganje obaveza uplate poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje i obaveza shodno Zakonu o reprogramiranju poreskog potraživanja do 90 dana. 

Sve navedeno odrazilo se na kretanje prihoda po osnovu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje kao izvornog prihoda Fonda PIO, posebno u drugom kvartalu. Međutim, usljed veće finansijske i fiskalne discipline, zabilježen je rast izvornih prihoda od 1,45 odsto.

Aktuelna situacija se nije odrazila na primanja najstarijih, ni na ostvarivanje prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja. Penzije su redovno isplaćivane, a sigurnost penzija prije svega proizilazi iz zakonskog rješenja kojim isplatu ovog prava garantuje država.

ANALITIKA: Kakva je trenutno stopa zavisnosti, kojim se prikazuje odnos zaposlenih i penzionera? Koliko bi zaposlenih trebalo da izdvaja doprinose za PIO da bi budžet Fonda bio uravnotežen?

MILOŠEVIĆ: Održivost penzionog sistema koji se bazira na tekućem finansiranju, u najvećoj mjeri zavisi od odnosa broja zaposlenih i penzionera, odnosno broja uplatioca doprinosa i korisnika prava koji se iz tih doprinosa finansiraju. Odnos zavisnosti, kojom se prikazuje odnos zaposlenih i penzionera, trenutno iznosi 1:1,50, što znači da za isplatu penzije jednog penzionera 1,50 zaposlenih uplaćuje doprinose. 

Iako se smatra da je optimalan odnos 1:5, a minimalan 1:3, ove odnose je teško postići čak i u ekonomski najrazvijenijim zemljama Evrope. Pored demografskih promjena u smislu starenja stanovništva, razlog za navedeno jesu i otežane ekonomske prilike, naročito sada u vrijeme pandemije, koje značajno utiču na broj zaposlenih.

Zbog svega navedenog, dio sredstava za isplatu penzija obezbjeđuje se i iz Budžeta. Naime, Fond se dominantno finansira iz izvornih, odnosno namjenskih prihoda koje čine prihodi od doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje i ostali izvorni prihodi, dok se nedostajuća sredstva obezbjeđuju iz opštih prihoda Budžeta. Kako država garantuje redovnu isplatu penzija, redovnost isplate ne može biti dovedena u pitanje, upravo zbog činjenice da se sva nedostajuća sredstva obezbjeđuju iz Budžeta države.

ANALITIKA: Koliko iznosi prosječna penzija u Crnoj Gori? Koliko korisnika prima minimalne (najmanje) penzije, a koliko korisnika maksimalne (najveće)?

MILOŠEVIĆ: Prema podacima za posljednju isplaćenu penziju, koja se odnosi na avgust tekuće godine, prosječna penzija u Crnoj Gori iznosi 290,24 eura.

Iznos najniže penzije propisan je Zakonom o PIO na način da najniža vrijednost ličnog koeficijenta može iznositi najmanje 0,5. Shodno navedenom, najniža penzija u Crnoj Gori na današnji dan iznosi 145,77 eura i prima je 15.839 korisnika ovog prava, od kojih 15.806 u Crnoj Gori, a u inostranstvu 33 penzionera. Nominalni iznos najniže penzije povećan je shodno Zakonu o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, putem vanrednog usklađivanja i to retroaktivno, od 1. januara 2020. godine.

Sa druge strane, najviši iznos penzije, shodno Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju, definisan je limitiranom vrijednosti ličnog koeficijenta osiguranika, koji ne može biti veći od četiri.

Ovo znači da bi, na primjer, osiguranik koji ima limititiran koeficijent četiri i 40 godina penzijskog staža, na današnji dan primao penziju u iznosu od 1.170,46 eura. Iste Izmjene Zakona o PIO nijesu ograničile dužinu penzijskog staža koji utiče na visinu penzije, tako da se prilikom izračuna uzima i penzijski staž duži od 40 godina. 

ANALITIKA: U avgustu je stupio na snagu novi, dopunjeni Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju. Koje su najznačajnije novine u tom aktu?

MILOŠEVIĆ: Osnovni cilj donošenja Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju je veća pravednost i adekvatnost penzijskih davanja, uz istovremeno stvaranje pretpostavki za stabilnost i održivost penzijskog sistema. Sa ciljem veće pravednosti i adekvatnosti penzijskih davanja, izmjene i dopune Zakona o PIO donose sljedeće novine: 

-Usklađivanje penzija i vrijednost penzije za jedan lični bod vrši se po novoj, tzv. Rotirajućoj formuli. Umjesto dosadašnjeg usklađivanja sa 75% kretanja potrošačkih cijena i 25% kretanja zarada, novom formulom uvodi se usklađivanje sa 75% parametra (potrošačkih cijena ili zarada) koji je veći i 25% parametra (potrošačkih cijena ili zarada) koji je manji. 

-Visina penzije izračunava se uz isključivanje iz obračunskog perioda ¼ staža osiguranja koje su najnepovoljnije za osiguranika (u koje ulaze 1992. i 1993.godina), sa rokom primjene do 31. decembra 2030. godine. Osiguranik koji je po prvi put ostvario pravo penziju po zahtjevu koji je podnio od 1. januara 2020. godine do dana stupanja na snagu Zakona, ima pravo da mu se ponovo odredi penzija u skladu sa Zakonom, ali najranije od 1. januara 2020. godine, ukoliko zahtjev podnese do 31. decembra 2020. godine. 

– Povećanje nominalnog iznosa najniže penzije na 145,77 eura, putem vanrednog usklađivanja i to retroaktivno od 1. januara 2020. godine. 

– Smanjenje starosne granice za ostvarivanje prava na starosnu penziju na 66 godina života za muškarce i 64 godine života za žene i najmanje 15 godina staža osiguranja. Navedena odredba za žene primjenjuje se postepeno, uz povećanje starosne granice za po tri mjeseca godišnje, do 2029. godine. 

S druge strane, za održavanje stabilnosti i održivosti penzijskog sistema novine u Zakonu o PIO su: 

– Uvođenje starosne granice od 61 godinu života, kao kumulativnog uslova za ostvarivanje prava na starosnu penziju, sa navršenih 40 godina staža osiguranja. 

– Povećanje starosne granice za ostvarivanje prava na prijevremenu starosnu penziju na 63 godine života, sa prelaznim periodom od 2020. do 2024. godine (dva mjeseca po kalendarskoj godini). 

– Ukidanje posebnog staža kao uslova za ostvarivanje prava na penziju, dok se poseban staž i dalje uzima za određivanje visine penzije. 

– Pravo na porodičnu penziju može ostvariti i vanbračni drug umrlog osiguranika, odnosno korisnika, pod uslovom ako je vanbračna zajednica trajala najmanje tri poslednje godine prije smrti osiguranika, odnosno korisnika prava, ili ako je trajanje vanbračne zajednice trajalo kraće od tri godine, a u toj vanbračnoj zajednici je rođeno zajedničko dijete. 

– Pravo na porodičnu penziju može ostvariti dijete i nakon navršenih 19 godina života, do završetka školovanja, ali najkasnije do navršenih 25 godina života (umjesto dosadašnjih 24 godine), ako studira. Studiranjem se smatra pohađanje osnovnih, odnosno master studija, u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju. 

– Pravo na porodičnu penziju može ostvariti životni partner umrlog osiguranika, odnosno korisnika prava, koji je zaključio životno partnerstvo sa osobom istog pola, kao i dijete partnera kojeg je umrli osiguranik, odnosno korisnik izdržavao.

ANALITIKA: Da li, u vrijeme epidemije koronavirusa, radite sa strankama u Centralnoj službi i područnim jedinicama? Da li su otvorene sve područne jedinice Fonda?

MILOŠEVIĆ: Fond PIO Crne Gore striktno poštuje mjere Nacionalnog koordinacionog tijela Vlade Crne Gore, u cilju podrške prevencije širenja pandemije korona virusa i sprječavanja oboljevanja zaposlenih u Fondu i stranaka, sa posebnim senzibilitetom prema pripadnicima treće dobi kao rizične kategorije stanovništva. Funkcija Fonda se realizuje na način kojim se omogućava maksimalan obim pružanja usluga osiguranicima i korisnicima prava, uz primjenu svih preventivnih mjera kao što su obavezno nošenje maske, održavanja preporučenog rastojanja između osoba, dezinfekcije i sl. 

Rad sa strankama obavlja se u Centralnoj službi i svim područnim jedinicama Fonda, u redovnim terminima od 7.30 do 11 časova i od 11.30 do 12.30 časova svakog radnog dana, uz poseban režim ulaska u prostorije Fonda.